Een mens heeft open eindes nodig

Dit artikel verscheen op 6 juni 2012 op het blog van Holland Festival

Al-Bassam (1972), opgeleid in Londen, zette o.a. Sabab (oorzaak) Theater op in Koeweit. In zijn laatste voorstelling The Speaker's Progress spelen ster-acteurs en actrices uit Irak, Syrië, Libanon en Jordanië. Op de goed verzorgde website lees ik lovende recensies in Koeweitse, Amerikaanse en Britse kranten. Shakespeare’s werk wordt in de Arabische wereld al meer dan honderd jaar geïnterpreteerd en bewerkt door Arabische regisseurs voor een Arabisch publiek. Maar The Speaker’s Progress is geen typische in de Arabische-Shakespeare traditie.

The Speaker’s Progress is een bewerking van het laatste deel van Al-Bassam’s Arabische Shakespeare trilogie: The Twelfth Night, een vervolg op al-Hamlet Summit en Richard III, an Arab Tragedy. Na de première in Koeweit vorig jaar, was het te zien in Libanon, Boston, New York en Tunesië.

De oorspronkelijke versie van Shakespeare is een romantische komedie, maar in de handen van Al-Bassam verandert de context en inhoud geheel. Het verhaal speelt zich af in een naamloos Arabisch totalitair land. Hier duikt ineens een verboden bewerking van The Twelfth Night uit de jaren ‘60 op. Een team van onderzoekers wil terug naar de gouden tijd, waarin theater nog een platform was voor dialoog en mensen nog om kunst gaven. – Tegenwoordig een veel gevonden visie in Europa. - 

Na even googlen stuit ik op tal van wetenschappelijke artikelen over Al-Bassam’s interpretatie van Shakespeare. ‘Zijn’ Shakespeare zou niet alleen maar iets nieuws melden aan een Arabisch publiek, maar ook een westers publiek aanspreken. ‘Het regisseren van theatervoorstellingen en acteren zijn in The Speaker’s Progress laboratoria die zelf in een staat van verandering en transformatie zijn.’ De censuur op kunst, die de dominante orde tegenspreekt of bekritiseert, is in de Arabische wereld sinds jaar en dag een onderwerp van intellectuele discussie. Maar Al-Bassam schenkt ruim aandacht op de veranderende theaterkunst zelf. Hiermee spreekt Al-Bassam ook een westers publiek aan. De regisseur brengt op deze wijze een nieuwe vorm en betekenis van The Twelfth Night in de Arabische traditie van Shakespeare-bewerkingen.

Heeft u ook wel eens een voorstelling gebaseerd op Arabische literatuur of poezie?
'Nee, niet direct. Ik haal inspiratie uit Shakespeare, maar ik heb ook een aantal voorstellingen zelf geschreven. Het gaat mij niet om het tackelen van regionale of lokale problematiek. Mijn doel is tot nieuwe betekenissen te komen en nieuwe ideeen te ontwikkelen.’

The Speaker’s Progress heeft dankzij de acteurs wel een duidelijke link naar de Arabische opstanden: Al-Bassam veranderde zijn bewerking radicaal nadat de opstanden in Tunesië begonnen vorig jaar. ‘Bij de opvoering in Tunesië ontstond er behoorlijke opschudding in de zaal, nadat een van onze acteurs onwel werd op het podium. Het publiek was geschokt over zijn ‘verdwijning’, waarna ze ons begon te ondervragen wat er met hem was gebeurd. De toeschouwers werden onderdeel van de voorstelling. Ik was er blij mee.’

Het vertrek van een aantal Arabische dictators heeft voor The Speaker’s Progress een geen optimistischer eind bewerkstelligd. “Nee, ik heb gekozen voor een open eind. Als mens hebben we behoefte daaraan. Jij mag me na de voorstellingen wel vertellen of het geheel optimistisch dan wel pessimistisch is.’
Dit tezamen met de ster-acteurs belooft het een komische, spannende en uitdagende avond te worden.



Lees meer over The Speaker's Progress en interviews met artiesten en kunstenaars die optreden tijdens het Holland Festival 2012 op het HF-blog. Hier kun je ook je tickets kopen: http://www.hollandfestivalblog.nl/tag/the-speakers-progress/

Syrische ster-acteur Fayez Kazak zet zijn handtekening