In mijn boek ga ik terug naar het ontstaan van het Midden Oosten, naar de periode waar de kiem werd gelegd voor de huidige ernstige problemen. Het boek gaat echter niet hoofdzakelijk over het immense geweld van toen, want het is geschreven vanuit mijn grootvaders perspectief en heeft de titel De vergeten geschiedenis van mijn grootvader Sulayman Hadj Ali. Mijn grootvader had het niet over Newroz in zijn memoires, daarom sprak ik mijn oma in Turkije.
Toen ik een paar weken geleden het verzoek van RASA kreeg om iets te vertellen op 21 maart jl. had ik nog van die kriebels in mijn buik en zei ‘ja’. En ik wilde al heel lang newroz vieren, want het voelde logischer de lente te vieren waarin alles begint te bloeien dan het nieuwe jaar met het koude december in te luiden. Maar waar die naam vandaan komt, wist ik eigenlijk niet precies. Wat is de betekenis van Newroz voor mij, 2015?, was een volgende vraag die ik mij stelde. Het enige wat ik durfde te wensen voor dit jaar is de uitgave van mijn boek, meer durfde ik niet te vragen.
Ik maakte een lijstje: wat zei Rumi over newroz, wat zegt mijn slimme neef in Duitsland erover en tot slot moest ik mijn oma spreken. Ik chatte met mijn deskundige neef die mij een link stuurde van een artikel over de spirituele betekenis van Newroz in het gebied waar mijn ouders vandaan komen en waar veel Arabische alawieten wonen. Vervolgens ging ik praten met een Syrische vriend die onlangs asiel heeft aangevraagd in Nederland en in een stroperige bureaucratie terecht is gekomen. En ik bekeek een veelzeggend filmpje die ik vorige zomer van mijn oma maakte over verandering en geduld. Mijn oma is iemand die nooit een normaal antwoord kan geven op de vragen des levens, maar altijd met rijmpjes en raadsels. Een gesprek eindigt meestal zo: zij ligt krom van het lachen en ik kijk haar aan met nog meer vraagtekens.
Al deze levende en niet-levende personen hebben mij beetjes laten zien van wat zij onder newroz verstaan, zodat ik van daaruit mijn eigen betekenis kan destilleren.
Voordat ik me ging storten op dit intensieve onderzoek, ging ik wandelen. Newroz, newroz, newroz neuriede ik met die kriebels nog in mijn buik, terwijl ik op het erf van een Twentse boerderij liep.
Ik liep over jonge groene gras, bewonderde een kale vijver, keek naar het bruine maar heldere vijverwater waar de wortels van de uitgebloeide lelieplanten ontwaakten uit de winter en liep verder en kwam struiken met een dieprode kleur tegen, sibirica’s. Bij drie sierlijke lange dunne berkenbomen bleef ik staan, want iets viel mij op. De drie berkenbomen, waren bezig zich te ontdoen van hun bruingroene harde schors. De bovenste laag vertoonde zelfs hier en daar wat schimmel en ik begon langzaam aan de winterschors te trekken. Ik trok eerst zacht en daarna trok ik nog meer, en draaide om die bomen heen, totdat ik de gehele winterschors weg had gehaald. Daaronder verscheen een zachte jonge witgekleurde stam. Ik trok steeds meer vellen los, en steeds grotere stukken hield ik in mijn hand over. Totdat ik bijna de toppen van die berkenbomen had bereikt. Zo, nu waren de drie bomen herboren. Een paar van die jonge zachte vellen nam ik mee in mijn zoektocht naar mijn Newroz. Terwijl ik zocht, kwam ik een ritueel tegen, die ik graag wilde toepassen. Op een leeg vel schrijf je wat je wenst, daarna gooi je in het vuur, zodat het gewenste zich vermeerdert.
Nu kon ik beginnen aan mijn literatuuronderzoek en verdieping in de betekenis van Newroz voor mensen.
En dit gedicht van de soefi-dichter Rumi verscheen als eerste op mijn scherm:
Ik zag de reflectie van nieuwjaar in je gezicht
een hevige traanval overviel me
ging zitten en stortte mijn hart uit
‘moge the regenval van mijn tranen
je nieuw geluk brengen’
in dit nieuwe jaar
Ik wens je met tranen in mijn ogen
een gelukkig nieuwjaar!
Maar dit gedicht had te veel tranen voor mijn gevoel, dat wilde ik niet voor mezelf en ook niet voor jullie wensen met newroz 2015. Gauw gooide ik dat gedicht weg in de digitale prullenbak en genoot van het knisperende geluid dat dat maakte. En ik merkte dat die kriebels die ik eerst had, zich transformeerden tot lelijke klauwen die gewillig aan mijn hart begonnen te trekken.
Ik sprak met mijn slimme neef in Duitsland en hij vertelde mij dat Newroz naast verschillende sociale en politieke ook zeker een religieuze of spirituele betekenis had, hij zou me een artikel opsturen. Hij zei dat mensen vroeger geloofden dat god via het vuur tot de mensen sprak. En dat men een krans van olijftakken maakte. Ik stelde me dus allemaal dansende mensen voor die met olijftakken op hun hoofd aan het dansen waren rondom het vuur alias allah, om te vieren dat het ijs van de winter was gaan smelten. Dansen rondom een zelf aangestoken vuur als gebed met het vuur als de gebedsrichting. Schoonheid.
Daarna vond ik dat ik dat lange artikel -van mijn slimme neef- over Newroz moest lezen, want mijn fantasie begon op hol te slaan. Weer neuriede ik newroz, newroz, newroz en ik keek naar die zachte vellen van de berkenbomen. Het artikel was geschreven in het Turks, door iemand uit Samandag, een overwegend Arabisch alawietische stad aan de grens met Syrie. Er stond in dat de viering van newroz in de geschiedenis met veel verschillende tradities verbonden is, dat de Perzen, Turken en Koerden het vooral vieren en dat er veel verschillende bronnen zijn die Newroz behandelen en hiernaar verwijzen. Wat er overeenkomt, is dat alle eerder geschreven bronnen het erover eens zijn dat de eerste newroz in het Perzische rijk gevierd werd ten tijde van de koning Ahemenis en dat de naam Newroz hierom een Perzische naam is. Nev= nieuw, Roz= dag. Later ontstond er ruzie om newroz, omdat deze dag door sommige gemeenschappen tot hun oorspronkelijke nationale feestdag geclaimd wordt.
Het artikel vertelt verder dat de Arabische alawieten zowel tradities hebben rondom Newroz als gebeden en erkennen dat het om een oorspronkelijke Perzisch feest gaat. In april gaan mensen picknicken en worden eieren geverfd in allerlei kleuren uit de natuur. De auteur somt daarna een aantal overleveringen rondom de koran: volgens hem was newroz ook de eerste dag waarop de profeet Mohammed zijn eerste openbaring ontving. En nog veel meer religieuze wetenswaardigheden waarmee ik u niet zal vermoeien. Het dansen rondom het vuur beviel mij beter, eerlijk gezegd.
Ik vroeg aan een Syrische vriend van mij hoe Newroz in Syrie wordt gevierd of werd gevierd. Hij vertelde dat al die jaren dat hij in Syrie had gewoond, zijn Koerdische vrienden immer klaagden over het verbod op Newroz. Hij zocht een verboden lied op youtube en wij dansten samen rondom het vuur.
Voordat ik het naar het vuur zou gaan, wilde ik nog weten wat mijn familieleden in Turkije met Newroz doen? En toen dacht ik: ,Ik bel mijn Arabische oma, die in Turkije woont'. En zij heeft nog zo’n oud hoorntoestel, en ik hoorde het ouderwetse getik dat naar Turkije aan de grens met Syrie werd gestuurd.
En zij vroeg mij: ,Newroz? Dat wordt gevierd door Turken en Koerden.'
Ja, dat wist ik al.
’Doen wij er helemaal niet aan dan?’, vroeg ik.
,Jazeker wel, het is nieuwjaar, bij ons Tisreen al-Awwil genaamd, en wij vieren dat een maandlang vanaf 1 april. Wij gaan dan bidden en naar de doden in de ziyara (tombes) om raad en advies te vragen bij problemen in het leven en offeren een schaap voor de armen.'
‘Hmmm, verder niets?,' antwoordde ik met een teleurstelling, want vond deze soberheid alleen een beetje saai. En ik vroeg het nogmaals: maar Newroz is nieuwjaar, gaan we niet dansen, drinken en feesten?
,Dansen, drinken en feesten, dat doen wij elk weekend bij de watervallen in Defne (pittoresk dorpje bij Antakya).'
Dat is helemaal waar, lachte ik. En besloot impulsief deze zomer ook elk weekend te zullen dansen in Defne.
En zij vroeg mij: ,Newroz? Dat wordt gevierd door Turken en Koerden.'
Ja, dat wist ik al.
’Doen wij er helemaal niet aan dan?’, vroeg ik.
,Jazeker wel, het is nieuwjaar, bij ons Tisreen al-Awwil genaamd, en wij vieren dat een maandlang vanaf 1 april. Wij gaan dan bidden en naar de doden in de ziyara (tombes) om raad en advies te vragen bij problemen in het leven en offeren een schaap voor de armen.'
‘Hmmm, verder niets?,' antwoordde ik met een teleurstelling, want vond deze soberheid alleen een beetje saai. En ik vroeg het nogmaals: maar Newroz is nieuwjaar, gaan we niet dansen, drinken en feesten?
,Dansen, drinken en feesten, dat doen wij elk weekend bij de watervallen in Defne (pittoresk dorpje bij Antakya).'
Dat is helemaal waar, lachte ik. En besloot impulsief deze zomer ook elk weekend te zullen dansen in Defne.
Tot slot vertelde ik haar over de klauwen en de berkenboomvellen en zoals zij altijd doet, antwoordde zij in raadselachtig rijm:
O schone vertel mij
moet ik vertrekken of blijven?
een heel leven hebben we versleten
zonder een geliefde te hebben
O schone op de heuvel
vergaan ben je van het gebrek
zodra de dageraad aanbreekt
en de lentezon opkomt
dan vertrekken we samen richting de geliefde
En weer keerde ik terug naar mijn laptop en ging op zoek naar wie deze raadsels had geschreven? Ik typte met Arabische letters het woord ghazayyel in en wat bleek? Het was een anonieme liedtekst, maar wel gezongen door een van de meest beroemde zangeressen: Fairuz. Hieronder een link. Mijn oma moest het ooit gehoord hebben van andere wijze vrouwen in Antakya.
Mijn Newroz-wens voor 2015 is het laten oplaaien van het vuur dat de klauwen doet verdwijnen en de winterschors verder los te trekken om een nieuw stevig vel dat daaronder bestaat, te laten groeien.
